تای چی چوان
تاریخ انتشار مطلب : 17 آگوست 2015 - 12:09 ب.ظ
تعداد بازدید : 2583
تایچیچوان (به چینی: 太極拳) (پینیین: tàijízhǎng – به معنی مشتزنی برتر نهایی) یکی از سیستمهای نرم و درونیِ هنر رزمی ووشو یا کونگفوی چینی است.
این هنر رزمی، یکی از زیباترین و محبوبترین هنرهای رزمی در چین و کل جهان است و برای بهبود سلامتی، افزایش طول عمر و آرامش روحی انجام میشود.[نیازمند یادکرد] این هنر که با نگرش عمیق فلسفی شکل گرفته با کمک ایجاد چرخش انرژی در انسان و تخلیه انرژی درونی یعنی انرژی «چی» یا انرژی بایو الکترومغناطیس درون بدن انسان، یکی از قدرتمندترین سبکهای رزمی در جهان میباشد. در این هنر عضلات نقش زیادی ایفا نمیکنند ویک تای چی کار سعی در رها کردن کل بدن دارد تا این انرژی بتواند در بدن جاری شود و در موقع مناسب بتوان از آن برای دفاع یاحمله استفاده کرد. تای چی چوان روش مشت زنی یا هنر رزمی است که بر اساس مفاهیم فلسفی آن سعی در به تعادل رساندن همه چیز دارد که در حقیقت نماد یین و یانگ محصول این فرایند است. «تای چی» در فلسفه تائو به معنای فرایندی است که «ووچی» را به «یین و یانگ» تبدیل میکند و تای چی چوان هنر رزمی است که بر اساس این مفهوم عمیق و فلسفی بنا شدهاست. اساتید تائو صدها سال پیش با معرفی تای چی در حقیقت هنر رزمی را معرفی نمودند که هماهنگ با ریتمهای طبیعت و قوانین حاکم بر طبیعت باشد تا در سطوح بالا نیز منتهی به ادراک طبیعت گردد. تای چی ابتدا بدن را متعادل میسازد، سپس انرژی درونی انسان، ذهن، تنفس عواطف، طبیعت و روح را متعادل میسازد.
هنر رزمی تای چی چوان بر اساس ۱۳ الگوی اصلی شکل گرفته که این ۱۳ الگو عناصر شکل دهنده طبیعت و عناصر اولیه جهان هستند که اساتید کهن این رشته با مطالعه عمیق روی خواص این عناصر کاربردی رزمی یافتند که با طبیعت هماهنگ باشد.
از این ۱۳ الگو، ۸ الگو مربوط به ۸ نوع جین، یا هشت نوع ضربه و دفاع مختلف با تخلیه انرژی درونی میباشد که از تئوری هشت سه خطی ئی چینگ الهام گرفته شدهاست و ۵ الگوی دیگر آن مربوط به ۵ نوع حرکت استراتژیک در تای چی میباشد که از تئوری ۵ عنصر الهام گرفته شدهاست. به همین دلیل میگویند تای چی باعت هماهنگی انسان با طبیعت میشود که در فلسفه وجودی انسان نیز این امر قرار دارد. اما امروزه به دلیل خواص بسیار زیاد این رشته و تأثیراتی که در تنظیم میدان انرژی و به دنبال آن تقویت جسم و روح دارد به عنوان هنر سلامت زیستن در سطح جهان مطرح است. تای چی به عنوان هنری زیبا با تأکید بر جنبه هنریِ آن در تمام سنین و شرایط تمرین میشود و امروزه کاربرد رزمی آن استفاده کمتری دارد.
تای چی چوان دارای ۵ سبک رزمی میباشند که عبارتند از: یانگ؛ چن؛ وو؛ سون؛ وو-هاو
در مورد بخش رزمی تای چی، قابل ذکر است که این هنر بخشهای رزمی مختلفی دارد که عبارتند از:
– دوی لین: به مبارزات نمایشی دو یا چند نفره میگویند که به صورت قرار دادی و از پیش تعیین شده اجرا میشود و نفرات فقط تکنیکهای رزمی دفاع و حمله را روی یکدیگر نمایش میدهند.
– چین نا: به این روش به اصطلاح دفاع شخصی نیز گفته میشود که با استفاده از تکینیکهای رزمی هر سبکی طراحی میشود که شامل تکنیکهای قفل مفصل و شناخت نقاط حساس بدن میباشد. این نوع مبارزه به دلیل خطر ناک بودن اجرای آن در مراکز آموزشی صرفاً به صورت تمرینی کار میشود.
-تویی شو: تویی شو در لغت به معنای فشردن و هل دادن دستها میباشد، بخش مبارزات حسی و درونی تای چی است که مبتنی بر استفاده از انرژی چی میباشد، در این مبارزات حریفان دائماً در حال شناخت یکدیگر هستند به همین دلیل به آن هنر شناخت حریف هم میگویند که این هنر موجب تجربیاتی در شناخت میشود که در تمام زندگی قابل استفادهاست. این نوع مبارزه با استفاده از حس و انرژی درونی صورت میگیرد و مانند شنیدن و پاسخ دادن، دو مبارزه دائماً در حال تمرکز بر نیروی درونی یکدیگرندو زمانی که یکی از حریفان اعمال نیرو میکند. طرف مقابل به اصطلاح در حال شنیدن و هدایت نیروی حریف است و زمانی که نیروی حریف اعمال شد طرف دیگر به پاسخ دادن و یا اعمال نیرو میپردازد. تا جائیکه یکی از حریفان از موقعیت استفاده کرده و تعادل نفر مقابل را برهم بزند. این نوع مبارزه به دلیل این که افراد به صورت حسی در حال سنجش نیروی یکدیگرند، شم مبارزاتی را بالا برده و باعث تقویت نیروی درونی میشود. برخی معتقدند، تویی شو ریشه و منشأ پیدایش ورزش جودو میباشد.
تویی شو کاملاً تحت قوانین بینالمللی انجام میپذیرد و بدون خطر و آسیب دیدگی است و در حال حاضر مسابقات تویی شو در سطوح مختلف برگزار میشود که مؤسسه ورزشی ووشو و مطالعات انرژی درونی ایران به صورت فعال در این مسابقات شرکت میکند؛ اولین مدالهای جهانی تویی شو در تاریخ ورزش ایران نیز متعلق به استاد حامد کاتوزی مدیر این مؤسسه میباشد. تمرینات تویی شو نیز مانند دیگر سبکهای رزمی فرمهایی دارد که به صورت دو نفره اجرا میشود و کمک به ایجاد مهارت در شناخت حریف و حفظ مرکز ثقل خود میکند و حریفان چرخش انرژی و تبادل آن را نیز تجربه میکنند.
این ورزش در رده ورزشهای رزمی نرم و درونی قرار دارد و باعث میشود تا عضلات بدن با انجام تمرینات نرم و ساده، انعطافپذیر و قوی شوند. تمرینات و نرمشهای تای جی چوان با حرکات کند، آرام، و معمولاً به صورت گروهی هنگام صبح انجام میشوند. متخصصین این ورزش معتقدند که تمرینات تای جی به صورت دسته جمعی، اثر بهتری نسبت به تمرینات فردی آن دارد. این ورزش چینی در خود کشور چین از طرفداران زیادی برخوردار است. در ایران علاقهمندان به این رشته در سه بعد قهرمانی، همگانی و درمانی به فعالیت میپردازند. ورزشکاران تای جی چوان در دو قالب سنتی و مدرن (مسابقاتی) فعالیت میکنند. هم اکنون شیوه سنتی و اصیل چن تای جی و یانگ تای جی در شهرهای تهران، اصفهان، سردشت و بندر بوشهر و مشهد بصورت متمرکز آموزش داده میشود. بنیانگذار تای چی در ایران استاد حسین داوودی پناه (داداشی) میباشد.
فواید تای چی
تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد که تای چی قادر است تا بیماریهای شدید، مزمن و حتی ژنتیکی را درمان کند. به طور مثال با تمرین تاجی میتوان امراض قلبی را درمان و یا از بروز آنها جلوگیری کرد. همچنین این ورزش میتواند استرس را از بین برد. تمرینات تنفسی این ورزش همچنین میتواند به سالم ماندن ریه و بهبود جریان گردش خون در بدن نیز کمک کند. آهستگی و نرمی در تمرینات تای چی باعث میشود تا تمرکز فکری بالا رود که این مسئله خود به کنترل دستگاه عصبی فرد در شرایط بحرانی و فشارهای عصبی بسیار کمک میکند. از فواید عمده تای چی میتوان به تقویت عضلات بدن، انعطافپذیری و نرم شدن ماهیچهها و زردپیها، تمرکز و آرامش فکری، تقویت روحی و عصبی و آموزش دفاع شخصی اشاره کرد.[۲]
سبکهای تای چی
در تای جی پنج سبک اصلی وجود دارد که از میان آنها برخی سبکهای مدرن نیز بوجود آمدهاند: – سبک چن (به انگلیسی: Chen) – سبک یانگ (به انگلیسی: Yang) – سبک وو یا وو هاو (به انگلیسی: Wu Hao) – سبک وو یا وو چوان یو (به انگلیسی: Wu) – سبک سون (به انگلیسی: Sun)
سبکهای مدرن دیگری نیز در این ورزش وجود دارند. برای مثال سبک دورگه(به انگلیسی: hybird) و جوانهها(به انگلیسی: offshoots) از مهمترین این سبکهای مدرن هستند. سبک چن توسط چن وان تینگ نسل نهم از خاندان چن در روستای چن جیاگو از توابع شهرستان جیائوتزو در استان هنان، چین بنیان نهاده شد. چن وان تینگ یک ژنرال بازنشسته ارتش از دوران امپراتوری مینگ بود که طی سالهای ۱۶۰۰ الی ۱۶۸۰ میلادی میزیستهاست. طبق یکی از روایتها، سبک چن از تای چی چوان منشأ سبکهای دیگر میباشد و سایر سبکها (به جز سبک وودانگ) از آن منشعب شدهاند. این شیوه بخاطر حرکات قدرتی و انفجاری ضمن اجرای حرکات نرم، آرام و موزون تای جی چوان معروف میباشد.
یکی از ۴ استاد بزرگ و وارث خاندان چن در روستای چن جیاگو چن ژنگلی میباشد که ایشان جزو ۱۰ استاد بزرگ ووشو در جهان و همچنین رئیس فدراسیون خاندان چن میباشد. روایت ایشان از سبک چن، از سال ۱۳۸۰ شمسی توسط استاد حسین میرمحمدی (پیشکسوت ووشو) در ایران پایه ریزی و تدریس شده است و هم اکنون در مراکز متعددی آموزش داده میشود. استاد چن ژنگلی در کشورهای مختلف جهان جنریشن (شاگرد ویژه برای آموزش و ترویج چن تای جی) دارند؛ که جنریشن ایشان در منطقه خاورمیانه آقای عباس حمزوی (داور و مربی رسمی فدراسیون ملی چین، داور و مربی رسمی فدراسیون ج. ا. ایران، دان ۵ تایچی از فدراسیون ج. ا. ایران و دان ۴ رشته تخصصی چن تای جی از فدراسیون جهانی ووشو، همچنین مربی بینالمللی تایچی زیر نظر فدراسیون جهانی ووشو) میباشند. استاد عباس حمزوی بورد تخصصی تایچی درمانی را در کشور آمریکا زیر نظر پروفسور لین گذرانده است.
سبک استاندارد فدراسیون جهانی ووشو
تای چی سبک استاندارد نخستین بار در سال ۱۹۵۶ با معرفی فرم ۲۴ حرکتی استاندارد به دنیای تای چی معرفی شد. کمیتهٔ ملی ورزش چین، که زیر نظر دولت چین اداره میشود، از چندین سال قبل از این تاریخ در تدارک ایجاد شاخهای از تای چی بود که پتانسیل تبدیل شدن به ورزشی همگانی را دارا بوده و در ارتقاء سلامتی عموم جامعه نقش داشته باشد. در حرکتی بزرگتر نیز انجمن ووشوی چین به دنبال معرفی ووشوی خود به دنیا و جایگاه سازی آن به عنوان ورزش رزمی بومی چین در کنار کاراته ژاپن و تکواندوی کره بود که جایگاه بینالمللی بالایی داشتند و مقبولیت زیادی در کشورهای غربی پیدا کرده بودند. با این هدف کمیتهٔ ملی ورزش چین استاد لی تیان جی (به انگلیسی: Li TianJi) را در راس هیاتی از اساتید تای چی مسئول این پروژه نمود. پس از چندین سال تلاش سرانجام نتیجه آن در قالب فرم استاندارد ۲۴ حرکتی تای چی چوان و فرم استاندارد ۳۲ حرکتی شمشیر جییِن عرضه شد. این فرمها تحت عنوان تای چی استانداردِ ساده شده (به انگلیسی: Standard Simplified taijiquan) نامیده شدند. اساس این فرم و حرکات استفاده شده در آن از فرم تای چی خاندان یانگ برگرفته شده است، هر چند که هیچیک از اساتید خاندان یانگ در آن زمان برای مشورت دعوت به همکاری نشدند.
در نتیجه خمیرمایه حرکات این فرم و ترکیب و توالی قرار گرفتن آنها مطابق دانش، تجربه و صلاح دید هیئت تحت نظر استاد لی تیان جی تغییر یافته و شکل گرفت. این شاخه از تای چی روز به روز با حمایت انجمن ووشوی چین و بعدها فدراسیون جهانی ووشو، به سرعت گسترش پیدا کرده است. فرمهای استاندارد پس از استاد لی تیان جی، توسط برادرزادهٔ او استاد لی دُویین (Li Deyin)، تا به امروز گسترش زیادی پیدا کرده است. فرمهای استاندارد ۸ حرکتی، ۱۶ حرکتی، ۲۴ حرکتی، ۳۲ حرکتی و ۴۲ حرکتی دست (تای چی چوان)، و فرمهای ۳۲ حرکتی و ۴۲ حرکتی شمشیر جییِن (تای چی جیین) اهم آنها را تشکیل میدهد. فرم بادبزن استاندارد و نیز فرم مبارزهٔ دونفره دویی لییَن از این دسته هستند. در ایران نیز همانند سایر کشورها، شاخه تای چی استاندارد گسترش زیادی پیدا کرده است و تعداد زیادی از تای چی کاران در کشور از آن بهره میبرند. شایان ذکر است که به دلیل شباهت سبک استاندارد به تای چی سبک یانگ، بعضاً و نیز به جهت سهولت برقراری ارتباط بیشتر مخاطبان خود با این سبک، از آن با نام سبک یانگ یاد میشود که تعبیر دقیقی نیست. در ادامه در شرح آنچه به راستی تای چی سبک یانگ میباشد و حاصل فعالیتها و دانش اساتید خاندان یانگ در طول سالهای متمادی است، مطالبی آورده شده است.
سبک سنتی خاندان یانگ
تای چی چوآن سبک یانگ یکی از نگینهای ارزشمند سرزمین چین در دنیای هنرهای رزمی میباشد. از دوران بنیانگذار تای چی چوآن سبک یانگ، یانگ لوچان، فرزندانش یانگ بان هو و یانگ جیان هو، نوههایش یانگ شاو هو و یانگ چنگ فو، نتیجههای او یانگ جنگ مینگ، یانگ جنگ جی، یانگ جنگ دو و یانگ جنگ گو، همگی با کمک یکدیگر تلاشی یکپارچه در راستای تحقق، توسعه، تکامل و گسترش تای چی چوآن داشتهاند. تای چی چوآن سبک یانگ با طراحی دقیق در ساختار، زیبا، رها، آهسته و جاری است و در عین حال جنبههای رزمی این هنر حفظ شده است. همچنین روشی برای ارتقای سلامتی و درمان بیماری میباشد.
تای چی خاندان یانگ توسط یانگ لوچان در اواخر قرن هجدهم بوجود آمد. خاندان یانگ به همراه چهار خاندان دیگر، خاندان چِن، خاندان وو (از نسل وو یوشیانگ)، خاندان سون و خاندان وو (از نسل وو چوآن یو)، پنج خاندان تای چی سنتی را تشکیل میدهند که میراث خود را از زمانهای دور نسل به نسل تا به امروز حفظ کردهاند و در راستای بسط، گسترش و آموزش آن کوشیدهاند. تمامی این خاندانهای نامبرده شده، آموزهای خود را توسط نسلهای حال حاضر خود به علاقهمندان و هنرجویان تای چی چوآن منتقل میکنند. نسلهای حال حاضر خاندان یانگ، استاد یانگ جنگ دو (نسل چهارم) و استاد یانگ جون (نسل ششم) میباشند. بزرگان و اعضای تمامی این پنج خاندان با یکدیگر روابط بسیار عمیق و دوستانه دارند و یکدیگر را در راستای گسترش تای چی سنتی در سراسر جهان یاری میدهند.
شباهتهای سبک تای چی استاندارد به تای چی سنتی خاندان یانگ، به دلیل اینکه اساس سبک تای چی استاندارد از تای چی خاندان یانگ گرفته شده است، واضح و روشن است. با این حال تفاوتهای آشکاری در صورت و معنا با یکدیگر دارند که این دو سبک تای چی را از یکدیگر متمایز مینماید. آگاهی نسبت به وجوه اشتراک و وجوه تمایز این دو سبک، تای چی کاران را در رسیدن هرچه دقیق تر و سریع تر به اهداف خود یاری میکند، چرا که هر کدام تای چی کاران را به منزلی متفاوت از دیگری رهنمون است. شایان ذکر است که برشمردن تفاوتهای میان سبکها به معنای نفی یک سبک نیست. تمامی سبکهای تای چی اعضای یک خانوادهٔ بزرگ هستند که از ریشهای یکسان برآمده و در عین حال هر یک مسیر منحصربهفرد خود را طی کرده و به دنبال هدفی برگرفته از منظر پدید آورندگانشان سیر میکنند.
تاریخچه تای چی
روایت اول: طبق اسناد موجود گفته میشود «چانگ سان فنگ» (Zhang San Feng) در سال ۱۱۰۱ پس از میلاد، اولین شخصی بوده که تای چی چوان را ابداً کرده، همچنین گفته میشود که در زمان سلسله لیانگ (۵۰۲ – ۵۵۷ پس از میلاد) تکنیکها و فرمهایی شبیه به تای چی چوان وجود داشتهاست که توسط «هان گونگ یو»، «چنگ لینگ شیء» و ” چنگ بی ” تدریس میشد. بعدها در سلسله تانگ (۶۱۸ – ۹۰۷ پس از میلاد) «شو شوان اوینگ»، «لی دائو زی» و «یین لی پنگ ” تکنیکهای رزمی مشابهی را تدریس میکردند که این تکنیکها بدین نامها بودند: تمرینات ۳۷ وضعیت – تکنیکهای فرا آسمانی – هفت آسمان کوچک (این تکنیک بیش از ۱۷ وضعیت داشتهاست). صحت این روایات مورد بحث است و در واقع به طور قطع مشخص نیست که تای چی چوان را چه کسی و در چه زمانی خلق کرده است؛ تنها بدان علت که تاریخ ثبت شده بیشتری از “چانگ سانگ فنگ» موجود است، اغلب خلق تای چی چوان را به او نسبت میدهند.
طبق اسناد تاریخی موجود تاریخ مینگ، «چانگ سان فنگ ” راهبی تائوئیست از کوههای وودانگ بودهاست، البته بر این اسناد نیز شک و شبهاتی وارد است زیرا بر این اساس چانگ سان فنگ در آن زمان میبایست بیش از ۵۰۰ سال سن داشته باشد (که البته ممکن است باور این مسئله در عصر حاضر دشوار باشد، اما درتاریخ فرهنگ چین و تائو افراد بسیاری با عمرهای طولانی وجود داشتهاند)، در هرصورت نقل شده چانگ سان فنگ با دیدن مبارزه یک مار و یک درنا یکباره متوجه تکنیکهایی میشود که باعث میشود تای چی چوان را خلق کند. بعد از او “وانگ زونگ ” در استان شانشی، “چن تونگ ژو» در استان ون، «ژانگ سونگ شیء» درهای یان، «یه جی می» در سی مینگ، «وانگ زونگ یو» در شان یو، و «چیانگ فا» در هوبی، تای چی را ادامه دادند. تکنیکهای تای چی چوان تا ۱۴ نسل منتقل شد و تکنیکهای تای چی به شمالی و جنوبی و قدیمی و جدید تقسیم شد که سبک جدید تای چی را «چن یو بن» و سبک قدیم را “چن چانگ شینگ ” ادامه دادند.
«چن چانگ شینگ ” تای چی را به پسرش “گنگ یون» و همچنین خانوادهاش «چن» آموخت، او همچنین تای چی چوان را به افرادی بیرون از خانواده چون «یانگ لوچان» و «لی بو کویی ” یاد داد که هر دو از استان هوبی بودند. این فرم را فرم ۱۳ حرکتی قدیم میگفتند. بعدها “یانگ لوچان» تای چی را به دو پسرش «یانگ بان هو» و «یانگ جیان هو» یاد داد؛ و «یانگ جیان هو» نیز به دو پسرش «یانگ شائو هو ” و ” یانگ چنگ فو» یاد داد، به این سبک از تای چی چوان که در خاندان «یانگ» پرورش و گسترش پیدا کرد را سبک «یانگ» میگویند. همچنین فردی به نام «وو چوان یو» تای چی را از «یانگ بان هو» یاد گرفت و سبک «وو» را پایهگذاری کرد. «چن یو بن» نیز سبک جدید خود را به «چن چینگ پینگ» که خالق سبک “ژاو باو ” تای چی چوان است یاد داد.
«وو یو شیانگ ” سبک قدیم تای چی را از “یانگ لوچان» و سبک جدید را از ” چن چینگ پینگ ” یاد گرفت و سبک “وو هاو ” را ابداع کرد. به دلیل نقش بسیار مؤثر هاو وی جن در گسترش این سبک و به دلیل ایجاد تمایز با دیگر سبک وو (سبک وو چوان یو)، نام او، هاو، را به انتهای نام این سبک اضافه کردند و به سبک وو-هاو مشهور شد. «سون لو تانگ ” پس از فراگیری سبک “هاو» سبک «سون» را به وجود آورد. تمام این سبکهای ذکر شده در چین و آسیای جنوبی محبوب بودند اما «سبک یانگ» از بقیه آنها محبوب تر بود.
روایت دوم: طبق روایت خاندان چن، ایشان معتقدند تای چی چوان، در روستای چن جیاگو، توسط استاد چن وان تینگ(۱۶۰۰–۱۶۸۰ پس از میلاد) معرفی شدهاست. نقل شده فرم اولیهای که چن وان تینگ ابداً نمود، شامل ۵ ست (ست اول:۱۳ حرکتی و چهار ست دیگر) فرمهای معمول چن بود به اضافه یک فرم ۱۰۸ حرکتی مشت بلند و یک ست از پائو چویی canon fist، که در مجموع ۷ ست را شامل میشد. فرمهای سبک چن به دو بخش اصلی لائو جیا (فرمهای قالب قدیم) و شین جیا (فرمهای قالب جدید) تقسیم میشوند. قالب شین جیا (قالب جدید)، توسط چن فاکه (۱۸۸۷–۱۹۵۷) ساخته شد و پیش از وی صرفاً لائوجیا (قالب قدیم) کار میشده است.
فرمهای لائو جیا نیز خود به دو بخش ای لو (راه اول) و آر لو (راه دوم) تقسیم میشوند. بخش ئی لو (راه اول) شامل، فرمهای آرامتر و دورنی تر تای چی است و بخش آر لو (راه دوم) در حقیقت همان سبک پائو چویی (canon fist) است که شامل حرکات سرعتی و قدرتی میباشد. فرمهای شین جیا (قالب جدید) بیشتر شامل حرکات تای چی به همراه تکنیهای تخلیه انرژی بیشتر، ترکیبات پیچیدهتر و بیچشهای بیشتر و حرکات چین نا میباشد که در مجموع برکاربرد رزمی تای چی تأکید بیشتری دارد. اما فرمهای لائوجیا، ئی لو بسیار آرامتر هستند و بر چرخش انرژی تأکید بیشتری داشته و در مجموع فرمهای آهسته تری هستند.
در عصر حاضر ما چهار استاد بسیار برجسته از خاندان چن وجود دارند که میراث دار این خاندان میباشند، این اساتید عبارتند از: چن ژنگ لی Chen Zheng Lei، چن ژیائو وانگ Chen Xhiao Wang، وانگ ژیان Wang Xian، ژو تین چای Zhou Tianchai. که به این اساتید «چهار ببر خاندان چن» یا «چهارمبارزِ مرید بودا» در خاندان چن میگویند. سپس استادی به نام یانگ لوچان، از خاندان چن، تای چی را آموزش دیده و با مطالعه رسالههای کهن تای چی، سبک یانگ تای چی را معرفی نمودند، سایر سبکهای تای چی نیز از شاگردان ایشان بوده و یا از شاگردان ایشان آموزش دیده بودند.